نماز جمعه؛ مظهر نیایش جمعی نمازگزار، مایه ی تقرب انسان به ذات بی زوال الهی و موجب جلب عنایت، رحمت و مغفرت قادر متعال است.
اقامه ی این فریضه عبادی، سیاسی که از ثمرات برپایی حکومت صالحان است، یکی از عوامل بسیار مهم در تقویت بنیه ی سیاسی، عبادی مسلمانان و عامل همبستگی امت اسلامی است.
این عبادت، علاوه بر زدودن زنگارهای ناپاکی از جان آدمی، در بیداری نمازگزاران نقش به سزایی دارد. در روز جمعه به برکت این فریضه ی وحدت بخش، آحاد جامعه اسلامی از پیر و جوان، فقیر و غنی، باسواد، بی سواد و... در یک همایش عمومی گردهم می آیند و از مسایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امت اسلام آگاه می گردند. به جرأت می توان گفت هیچ رسانه ای به اندازه ی نماز جمعه چنین تأثیر عمیق و گسترده ای در یک قرار هفتگی و معین ندارد.
بنابراین، با توجه به برکات ارزش مند نماز جمعه، امید آن می رود که امت اسلامی به لحاظ کمی و کیفی، بیش از پیش به موضوع نماز جمعه اهمیت دهند؛ به گونه ای که این فریضه ی بزرگ الهی در همه ی بخش ها و شهرهای ایران اسلامی با شکوه بیشتر اقامه گردد.
حقیقت آن است که اگر مسلمانان از نقش مهم چنین رسانه ای به طور کامل آگاه باشند به سادگی از آن در نمی گذرند و بیش از آنچه که هست برای آن اهمیت قائل خواهند شد.
بر این اساس، بر تمامی احزاب و گروه های معتقد به نظام مقدس اسلامی و بر آحاد جامعه اسلامی فرض است که در اقامه ی فریضه ی جمعه کوشا بوده و از آثار و برکات این مشعل همیشه فروزان انقلاب غفلت نورزند.    

آفرین باد بر این جمع بیدار نماز

آفرین بر تو نگهدار و علمدار نماز

مرد و زن، پیر و جوان در صف معراج خدا

همه قائم به صلات خط پیکار نماز

عاشقانی که دل از سجده دنیا شستند

شده اند حافظ سجاده گلبار نماز

دشمن از این صف مستحکم و استاده بپا

دشنه بر اندام هوا دار نماز

او نداند که دل عاشق و جوینده حق

همچو حلاج سرافراز کند دار نماز

در پگاهی که دلم راز نماز باز کند

مرغ جان می پرد از سینه به گلزار نماز

بانگ تکبیر گر از گوش دل و جان شنوی

نکته ای خوش خبر آورده ز اسرار نماز1

جمعه ها وقت نماز، وقتِ حضوری سبز است تا ظهور را به انتظار بنشینی. صبح دمان که از عطر ندبه معطر شده ای و ندبه کنان یار غایب را به ظهور طلبیده ای و چون نی مهجور نالیده ای و شراب «اَیْنَ» نوشیده ای، همچو دانه ی تسبیح به رشته ی نمازگزاران جمعه درآی و در صف های آن که ملایک بر زمینش بال گسترده اند، به طلب قامت بند، شاید نگار غایب در کنار تو حاضر باشد. ای دوست! این قافله باز تا خدا راه می پیماید و این صاحبدلان باز هم پروازی از نوعی دیگر تا دوست خواهند کرد. مبادا از بزم جمعه گیان وا بمانی و از شمار جمعه گزاران بیرون شوی.1 امام جمعه، همان ساقی است که جام در جام از میخانه حکمت به مستان خراباتی، صهبای موعظه می نوشاند. ای دریغ اگر حتّی دُردی کش آن نباشی و وقت های خوشی را بیهوده به نفْس بسپاری. به گاه جمعه، مُحرِم به شوق شو و گِرد کعبه یاد طواف کن. پروانه سان آن قدر بال زن تا در ره عشق او خاکستر شوی... به هنگام جمعه، جمراتِ نفسانیت، خودگرایی و موهومات اَنانیت را رمی کن تا حاجی شوی؛ چرا که «نماز جمعه حجّ فقراست». در سعی بین فرد و جامعه، به صفای وحدت دست خواهی یافت و از زمزم اتحاد سیراب خواهی شد. آن گاه که هاتف غیب شما را به اجتماع جمعه و مؤذِّن ذکر به میهمانی نماز فرا می خواند، رها کنید این بازیچه ها را، بگذرید از غیر خدا و به ملکوت یاد او سیر کنید. خرید و فروش و زر و زیور و زرق و برق را ساعاتی کنار نهید و به رودخانه جمعه گیان متّصل شوید، تا به دریای بی کران اتحاد و معنویت برسید. در امواج خروشان مناجات خود را به موج عشق بسپارید و در جریان بی کران دریا سفر کنید، که در زلال عشق، عکس رُخ دوست خواهید دید و بر پهنه نیلگون آن، افق های رحمت را نظاره خواهید کرد. از این اجتماع خجسته، هراسی بر دل شیطان های درون و برون می افتد که بساط وسوسه را از دلِ جمعه گیان مُخلَص جمع کنند و جان ها، پهنه ی گسترش عشق خدا و تابش انوار نورانی توجه گردد. با نماز جمعه احساس یکدلی، همرنگی و همراهی در بین سالکان نمازگزار تقویت می شود و غرور، نخوت و تکبّر از فضای پاک دل هاشان بیرون می رود. و پس از این نماز، جان های مؤمنان مصفّا می گردد و چون آینه ای خواهد شد که پرتو جمال یار را در آن تماشا خواهند کرد. نماز جمعه گنجینه ای قیمتی است که غافلان از آن، از ثروت عظیمی محروم خواهند ماند. نماز جمعه باغ باطراوتی است که در هفته یک بار به روی مشتاقان سعادت گشوده می شود. قدم در آن می گذاری، راهت را ماه رویانی از آسمان با بال های حریرشان فرش کرده اند و خود آنها چون نسیم برگونه ات، دست نوازش می کشند.

نماز جمعه، محور وحدت

نماز جمعه باید جوری باشد که حتی الامکان محور وحدت باشد، این ممکن است. مثلاً خود امام جمعه از لحاظ فهمی بالأخره در یک جریانست. توی هر دو جریان نیست، اما کیفیت برگزاری نماز جمعه باید آن جوری باشد که مردم آنجا بتوانند بیایند، همه مردم وقتی که وارد می شوند آنجا، احساس نکنند که اینجا دکان است برای یک جریانی.1

1 ـ نماز جمعه؛ وصف توحید نماز جمعه مظهر کاملی است از صف توحیدی تمام ملت های مسلمان، و در عین حال آگاهی، تنبه، هوشیاری، افشا کردن دسایس دشمن و مطلع کردن همه مسلمان ها به وظایف و مسؤولیت هایی که دست کم در مدت یک هفته در پیش دارند.1
2 ـ نماز جمعه؛ عامل آگاهی به مردم نماز جمعه صف عبادت، صف حق پرستی، صف روابط قلوب و وجدان های بیدار خداپرستان، در عین حال صف نظام، صف جنگ، صف فرماندهی و فرمانبری. از این جهت برای امام جمعه شرایط خاصی قایلند که هم بتواند فرماندهی کند، هم بتواند آگاهی بدهد و از حوادثی که در پیرامون کشورهای اسلامی و جامعه ی مسلمان ها، دسیسه های زیرپرده است، مسلمانان را آگاه کند.2

1 ـ امام جمعه باید به مردم خط بدهد، مردم نباید به امام جمعه خط بدهند، البته امام جمعه خط اصلی خودش هم همان خواستهای مردم است؛ یعنی خواستهای حقیقی مردم و نیازهاهی مردم.1

2 ـ نماز جمعه سمبل است. نماز جمعه یک واجب سمبلیک هست، یک سمبل است، رمز است. نشان دهنده ابعاد گوناگون است، اولاً نماز است؛ یعنی ذکر خد است، یاد خداست، جهت دهنده به زندگی اجتماع و فرد است.2

3 ـ امام جمعه، زبان گویای اسلام است؛ امام جمعه که رمز نماز جمعه است، باید به سلاحی تکیه کند، باید عصای خود را سلاحی قرار بدهد و در مقابل مردم بایستد و اساسی ترین، لازم ترین و اصلی ترین مسایل را در اجتماعی بزرگ، از زبانی ایمن و مورد اطمینان با مردم در میان بگذارد.3

1 ـ امامان جمعه و تقویت نظام علمای اعلام هم در هرجا که هستند، و خصوصا ائمه ی جمعه ها که با گروه های زیادی سر و کار دارند، باید توجّه کنند که در گفتارشان، در رفتارشان همه چیز اسلامی باشد و خدای نخواسته یک مطلبی که فرض کنید که یک استاندار را در محل خودش تضعیف می کند، قوه ی قضائیه را در محل خودش تضعیف می کند. از اینها احتراز کنند که الآن ما محتاج به این هستیم که در کشورمان آرامش باشد.1
2 ـ نماز جمعه؛ عنایت حق تعالی به جمهوری اسلامی از آن جمله از نماز جمعه و جماعت که بیانگر سیاسی نماز است هرگز غفلت نکنند، که این نماز جمعه از بزرگترین عنایات حق تعالی بر جمهوری اسلامی ایران است.2
3 ـ سیاسی بودن نماز جمعه همین نماز جمعه ای که در زمان طاغوت نمی شد درست بجا بیاورند، گاهی آهسته در داخل یک مسجدی نماز را می خواندند، در صورتی که وضع نماز جمعه این نبود، وضع نماز جمعه این است که حالا انجام می گیرد... نماز جمعه، یک اجتماع سیاسی در عین حالی که عبادت است. در خطبه ی نماز جمعه باید مسایل سیاسی روز طرح بشود، گرفتاری های مسلمان ها طرح بشود.3
4 ـ ترویج سنّت سیاسی ـ الهی شما آقایان به این نماز جمعه اهمیت دهید. این هم از برکات جمهوری اسلامی است که این سنّت سیاسی ـ الهی ترویج شود؛ به طوری که تمام خارجی ها متوجه آن شده اند، که امیدواریم انشاءاللّه باقی بماند.4
5 ـ ائمه جمعه و ارتباط با مردم ائمه جمعه و جماعات ایدهم الله تعالی در خطبه ها و منابر و سایر گویندگان کوشش فرمایند که آرامش در کشور برقرار باشد و از هر سخنی که موجب نگرانی مردم و تفرقه شود خودداری نمایند و مردم را در پشتیبانی از ملت و تمام ارگان های جمهوری اسلامی و نهادهای انقلابی و قوای مسلح و مردمی تشویق فرمایند.5
6 ـ ائمه جمعه و تهذیب نفس آنها (ائمه جمعه) باید انشاءالله به مقام عالی تهذیب برسند و مردم را هم دعوت به این مطلب بکنند. تمام آن مسایلی که در اسلام است، حتی مسایل سیاسی اش مسایل تهذیبی است، برای درست کردن آدم است. ما نباید همه مسایل را حالا دنبال مسایل سیاسی قرار بدهیم. باید همه مسایل را دنبال مسایل اسلامی و خصوصا این وجه تهذیب مردم [قرار بدهیم].6

 ژاپن ـ توکیو
برنامه ریزی نماز جمعه در توکیو در دست مرکز اسلامی ژاپن می باشد که مستقیما توسط رژیم عربستان سعودی اداره می گردد. امامان جمعه عمدتا عرب زبان و توسط وزارت امور مذهبی عربستان منصوب گشته و با نظارت سفارت آن کشور در توکیو ادای وظیفه می نمایند. خطبه ها به زبان عربی قرائت می گردد که توسط مترجم به زبان های انگلیسی و ژاپنی نیز ترجمه می شود.
تعداد شرکت کنندگان به طور معمول 300 نفر است که اکثر قریب به اتفاق آنها هندی، پاکستانی، بنگلادشی، عرب و دیپلمات های سفارتخانه های مسلمان؛ از جمله سودان، کویت، امارات، مصر، بنگلادش، پاکستان، جمهوری اسلامی ایران و... می باشند. تعداد ژاپنی ها بیش از 10 تا 15 نفر نمی باشند.

 کنگو ـ برازاویل
نماز شکوهمند جمعه هر هفته در 4 مسجد از 6 مسجد شهر برازاویل (پایتخت کنگو) مستمرا برگزار می گردد. در این نمازها ائمه ی جمعه از طرح مسایل سیاسی در خطبه ها کاملاً اجتناب می ورزند. در این مورد بر طبق سنت دیرینه نه تنها از طرح مسایل سیاسی خودداری می شود، بلکه به مشکلات عدیده ی جهان اسلام و مسلمان ها نیز اشاره نمی گردد.
خطبه ها به زبان عربی و معمولاً ده دقیقه بیشتر طول نمی کشد و اکثر مستمعان نیز آشنایی با زبان عربی ندارند؛ بدین جهت حق مطلب در ارتباط با این فریضه ی مهمّ و سازنده ادا نمی گردد. شایان ذکر است در سخنان قبل از خطبه ها نیز علی الاصول بر مسایل عبادی و احکام فردی تأکید می گردد. اخیرا به بیان جنبه های اجتماعی اسلام نیز عنایت کرده و اقبالی از خود نشان داده اند.

الجزایر
نماز جمعه در تمامی مساجد شهرها بدون استثنا برگزار می گردد که با استقبال بسیار گسترده ی مردم، بویژه قشر جوان روبرو می شود. قبل از حوادث 5 اکتبر سال 1988، محتوای خطبه های نماز توسط وزارت امور دینی تهیه و تنظیم می شد، ولی پس از آن و با توجه به سیاست فضای باز و اصلاحات موجود، حضور مردم در نمازهای جمعه گسترده تر شد، به طوری که در بعضی از مساجد پایتخت جمعیت به اندازه ای می رسید که تمامی خیابان های اطراف مساجد بسته می شد و خطیبان جمعه در خطبه های خود به مسایل اعتقادی و اخلاقی و نیز طرح مطالب سیاسی، عقیدتی و اجتماعی می پردازند.
شایان ذکر است که حضور زنان و دختران بسیار گسترده و مشهود است. همچنین همانطور که سخنرانی قبل از خطبه های نماز جمعه در جمهوری اسلامی ایران متعارف است، در بعضی از مساجد که امامان آن از شخصیت های دینی برجسته می باشند، دروس اعتقادی و اخلاقی قبل از خطبه ها ایراد می شود.

 سودان
نماز جمعه در کلیه شهرها، از جمله پایتخت «خارطوم» با استقبال بسیار چشمگیر مردم روبه رو است.
در روز جمعه همانند عید، مردم با لباس های سفید، تمیز و عطرهای محلی از صبح خود را برای نماز جمعه آماده می نمایند. بیان مطالب عقیدتی و سیاسی نیز به لحاظ آزادی نسبی در نمازهای جمعه ارزنده و ستودنی است. سلامت جامعه، حصارهای قوی اسلامی، سیستم مذهبی و حبّ شدید به اهل بیت علیه السلام همواره حافظ جهت گیری صحیح اسلامی در این کشور بوده است.

 کنیا
نماز جمعه در اکثر مساجد کنیا برگزار و غالبا زیر نفوذ عربستان سعودی می باشد. مسجد جامع نایروبی مرکز اصلی برگزاری نماز جمعه در این شهر می باشد که هر هفته با شرکت 500 تا 1000 نفر از مسلمانان (اکثریت اهل تسنن) برگزار می گردد. مسایل طرح شده در خطبه های نماز بیشتر حمد و ثنای الهی است و چند دقیقه بیشتر به طول نمی انجامد. همچنین طرح مسایل سیاسی کمتر صورت می گیرد.