منوي اصلي
درباره وبلاگ
نماز اوج معراج انسان، راز و نیاز با خدای سبحان، موجب نزول رحمت یزدان، سنگر مبارزه با نفس و شیطان، بازدارنده انسان از خطا و عصیان، وسیله ی تقرب پارسایان و رمز بندگی مخلصان است.
با تشکر از راهنماییها و کمک پدرم در ساخت و راه اندازی این وبلاگ. علی و صدرا
razaviweb@yahoo.com
موضوعات
آرشیو
آمار وبلاگ
تعداد بازدید : 474272
تعداد نوشته ها : 267
تعداد نظرات : 6
اولین جشنواره ملی نماز
نویسندگان
اوقات شرعی
طراح قالب
GraphistThem259
نماز و روزه هایتان قبول باشد. خوش می گذرد در مهمانی؟
معلوم است که خوش می گذرد. در مهمانی خدای مهربان به همه خوش می گذرد.راستی سحر که از خواب بیدار شدی برای ما هم دعا کردی؟ قرآن چی؟ قرآن خواندی؟ همان طور که می دانی ماه رمضان، ماه قرآن است. ماهِ کتاب خدا. اگر وضو داری بلند شو برو از روی تاقچه قرآن را بردار، ببوس و باز کن. آیه های نورانی قرآن را نگاه کن و بخوان. ببین خداوند چه حرف هایی برای تو دارد. حرف هایی که در این مهمانی باید بیشتر به آن ها فکر کنی. باید بیشتر به آن ها عمل کنی.
اگر دقت کرده باشی این روزها همه مهربان تر شده اند. همه خوب تر شده اند. چقدر ماه رمضان خوب است. ای کاش همه ماه ها، ماه رمضان بود. ای کاش همیشه مهربان و خوب باشیم. ای کاش همیشه آیه های نورانی قرآن مهمان خانه هایمان باشد. ای کاش همیشه سحرها بیدار باشیم و خدای مهربان را صدا بزنیم. ای کاش همیشه مهمان خداوند باشیم.
معلوم است که خوش می گذرد. در مهمانی خدای مهربان به همه خوش می گذرد.راستی سحر که از خواب بیدار شدی برای ما هم دعا کردی؟ قرآن چی؟ قرآن خواندی؟ همان طور که می دانی ماه رمضان، ماه قرآن است. ماهِ کتاب خدا. اگر وضو داری بلند شو برو از روی تاقچه قرآن را بردار، ببوس و باز کن. آیه های نورانی قرآن را نگاه کن و بخوان. ببین خداوند چه حرف هایی برای تو دارد. حرف هایی که در این مهمانی باید بیشتر به آن ها فکر کنی. باید بیشتر به آن ها عمل کنی.
اگر دقت کرده باشی این روزها همه مهربان تر شده اند. همه خوب تر شده اند. چقدر ماه رمضان خوب است. ای کاش همه ماه ها، ماه رمضان بود. ای کاش همیشه مهربان و خوب باشیم. ای کاش همیشه آیه های نورانی قرآن مهمان خانه هایمان باشد. ای کاش همیشه سحرها بیدار باشیم و خدای مهربان را صدا بزنیم. ای کاش همیشه مهمان خداوند باشیم.
1 ـ مستحب است امام جمعه و نمازگزاران در حال خطبه باوضو باشند؛1
2 ـ مستحب است امام جمعه در حال خطبه خواندن کلامی نگوید که خارج از خطبه باشد، ولی بعد از خطبه برای امام و مأموم اشکالی ندارد؛2
3 ـ مستحب است امام جمعه رو به روی نمازگزاران قرار گیرد.3
4 ـ مستحب است بعد از خواندن خطبه و قبل از نماز برای سعادت جامعه اسلامی دعا کند؛
امام صادق علیه السلام فرمود:
زمان استجابت دعا، لحظه ای است که خطبه به پایان برسد و صفوف نمازها مرتب و نمازگزاران آماده ی نماز گردند؛ همچنین لحظه ی آخر روز جمعه (وقت غروب آفتاب) زمان استجابت دعا است.4
5 ـ مستحب است سبقت گرفتن برای شرکت در نماز جمعه.
امام صادق علیه السلام می فرماید:
خداوند روز جمعه را بر سایر روزهای هفته برتری داده است و بهشت زینت داده می شود برای کسی که روز جمعه وارد بهشت شود؛ پس کسی که زودتر شرکت کند به نماز جمعه، زودتر وارد بهشت می شود. در روزهای جمعه دربهای آسمان برای بالارفتن اعمال بندگان خدا گشوده می شود..5
2 ـ مستحب است امام جمعه در حال خطبه خواندن کلامی نگوید که خارج از خطبه باشد، ولی بعد از خطبه برای امام و مأموم اشکالی ندارد؛2
3 ـ مستحب است امام جمعه رو به روی نمازگزاران قرار گیرد.3
4 ـ مستحب است بعد از خواندن خطبه و قبل از نماز برای سعادت جامعه اسلامی دعا کند؛
امام صادق علیه السلام فرمود:
زمان استجابت دعا، لحظه ای است که خطبه به پایان برسد و صفوف نمازها مرتب و نمازگزاران آماده ی نماز گردند؛ همچنین لحظه ی آخر روز جمعه (وقت غروب آفتاب) زمان استجابت دعا است.4
5 ـ مستحب است سبقت گرفتن برای شرکت در نماز جمعه.
امام صادق علیه السلام می فرماید:
خداوند روز جمعه را بر سایر روزهای هفته برتری داده است و بهشت زینت داده می شود برای کسی که روز جمعه وارد بهشت شود؛ پس کسی که زودتر شرکت کند به نماز جمعه، زودتر وارد بهشت می شود. در روزهای جمعه دربهای آسمان برای بالارفتن اعمال بندگان خدا گشوده می شود..5
ماه در آسمان می درخشید و شهر سامرا در زیر نور ماه به خواب رفته بود. چراغتمام خانه ها خاموش بود و تنها یک خانه بود که نور زرد چراغ ها، اتاق هایشرا روشن کرده بود.
در خانه امام حسن عسکری علیه السلام همه بیدار بودند. امام رو به قبلهنشسته بود و دعا می خواند. حکیمه خاتون ـ عمه امام ـ در کنار نرجس نشسته بود و زیر لب ذکر می گفت.
نرجس چشم انتظار تولد فرزندش بود. هیچ کس به خانه آن ها رفت و آمد نمیکرد. مراقبت و سختگیری مأموران حکومت آن قدر شدید بود که به غیر از اقوام امام کسی نمی توانست به خانه ایشان بیاید. امام مدت زیادی را در زندان مانده بود و سختی های بسیاری را تحمل کرده بود.
حکیمه خاتون به حیاط رفت. قرص کامل ماه از لابه لای شاخه و برگ نخل هاپیدا بود. حکیمه خاتون از چاه آب کشید و وضو گرفت. هنوز در فکر حرف های پسر برادرش بود:
ـ امشب فرزندی از ما متولد می شود که خداوند، زمین را به علم و ایمان و هدایتِ او روشن می سازد.
حکیمه خاتون به اتاق برگشت. نرجس مشغول راز و نیاز بود. حکیمه خاتون رو به قبله ایستاد و تکبیر نماز شب را گفت. نمازش را خواند. دلش آرام گرفته بود. سحر نزدیک بود. به نرجس نگاه کرد. آرام در گوشه ای خوابیده بود. حکیمه خاتون صدای امام را شنید:
ـ عمه جان! زمان موعود فرا رسیده است. سوره قدر بخوان.
حکیمه خاتون کنار نرجس نشست و سوره قدر را زمزمه کرد:
ـ اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ القدر ...
خورشید در آسمان می درخشید. در خانه امام حسن عسکری علیه السلام نوزادی متولد شده بود که آینده دنیا با آمدن او تغییر می کرد.
در خانه امام حسن عسکری علیه السلام همه بیدار بودند. امام رو به قبلهنشسته بود و دعا می خواند. حکیمه خاتون ـ عمه امام ـ در کنار نرجس نشسته بود و زیر لب ذکر می گفت.
نرجس چشم انتظار تولد فرزندش بود. هیچ کس به خانه آن ها رفت و آمد نمیکرد. مراقبت و سختگیری مأموران حکومت آن قدر شدید بود که به غیر از اقوام امام کسی نمی توانست به خانه ایشان بیاید. امام مدت زیادی را در زندان مانده بود و سختی های بسیاری را تحمل کرده بود.
حکیمه خاتون به حیاط رفت. قرص کامل ماه از لابه لای شاخه و برگ نخل هاپیدا بود. حکیمه خاتون از چاه آب کشید و وضو گرفت. هنوز در فکر حرف های پسر برادرش بود:
ـ امشب فرزندی از ما متولد می شود که خداوند، زمین را به علم و ایمان و هدایتِ او روشن می سازد.
حکیمه خاتون به اتاق برگشت. نرجس مشغول راز و نیاز بود. حکیمه خاتون رو به قبله ایستاد و تکبیر نماز شب را گفت. نمازش را خواند. دلش آرام گرفته بود. سحر نزدیک بود. به نرجس نگاه کرد. آرام در گوشه ای خوابیده بود. حکیمه خاتون صدای امام را شنید:
ـ عمه جان! زمان موعود فرا رسیده است. سوره قدر بخوان.
حکیمه خاتون کنار نرجس نشست و سوره قدر را زمزمه کرد:
ـ اِنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ القدر ...
خورشید در آسمان می درخشید. در خانه امام حسن عسکری علیه السلام نوزادی متولد شده بود که آینده دنیا با آمدن او تغییر می کرد.
کسى که چند نماز از او قضا شده و شماره آنها را نمىداند، مثلانمىداند چهارتا بوده یا پنج تا،چنانچه مقدار کمتر را بخواند کافى است و همچنین اگر شماره آنها را مىدانسته ولى آن را فراموش کرده، اگر مقدار کمتر را بخواند، کفایت مىکند; ولى بنابر احتیاط مستحب، آن قدر بخواند که علم پیدا کند که نماز او از این بیشتر نبوده است و همچنین اگر انسان احتمال دهد نماز قضایى دارد یا نمازقضایى را که خوانده صحیح نبوده است،مستحب است احتیاطا قضاى آنها را به جا آورد.
عروةالوثقى، صلاة القضاء، مساله 26،30، توضیح المسائل، مساله 1374، 1383.
3. آیا خواندن نماز قضا، واجب فورى است؟
کسى که نماز قضا دارد، باید در خواندن آن کوتاهى نکند، ولى واجب نیست که فورا آن را به جا آورد; البته تا حدى که منجر به مسامحه و سهلانگارى و سبک شمردن دستورات دین نگردد و کسى که نماز قضا دارد،مىتواند نماز مستحبى بخواند و حتى اگر نماز قضا از همین روز دارد، مىتواند قبل از خواندن نمازى که قضا شده، نماز ادایى را بخواند و لازم نیست نماز قضا را جلو بیندازد -ولو بعضى از فقها در همین قسم اخیر احتیاط واجب دارند که اول نماز قضا را بخواند ولى احتیاط مستحب آن است که اول نماز قضا را بخواند، خصوصا اگر نماز قضا از همان روز باشد.
عروةالوثقى، صلاة‌القضاء، مساله27 29،31، تحریر الوسیله، ج1، ص227، مساله 13.
4. آیا کس دیگرى مىتواند نماز قضاى انسان را بخواند؟
تا انسان زنده است، دیگرى نمىتواند نمازهاى قضاى او را بخواند،هر چند خود شخص از خواندن نمازهاى قضایش عاجز باشد و اما بعد از مردنش مىشود.
عروةالوثقى، صلاة القضاء، مساله 32، توضیح المسائل، مساله 1387.
5. کیفیتخواندن نمازهاى قضا (ترتیب، شکسته یا تمام جماعت)
در نمازهایى که ترتیب در اداى آنها شرعا معتبر است،مانند: ظهر و عصر و مغرب و عشا در یک روز، در قضاى آنها هم باید ترتیب رعایتشود و در بقیه بهتر استبه ترتیب خوانده شود و اما در باره شکسته و یا تمام خواندن باید گفت: نماز را همان طور که فوت شده، باید قضا نمود،یعنى اگر شکسته فوت شده، باید شکسته، و اگر تمام فوت شده، باید به صورت تمام، قضا نماید و در جاهایى که وظیفه او جمع کردن بین شکسته و تمام بوده و نمازش فوت شده، باید، هم شکسته و هم تمام، قضا نماید و نماز قضا را با جماعتهممىشود خواند، چه نماز امام جماعت قضا باشد یا ادا و لازم نیست هر دو یک نماز را بخوانند; مثلا اگر نماز قضاى صبح را با نماز ظهر و عصر امام بخواند، اشکال ندارد.
عروةالوثقى، صلاة القضاء، مساله 12، 16، تحریر الوسیله، ج1، ص225، مساله 8، توضیح المسائل، مساله 1388.
6. در چه زمانى مىتوان نماز قضا را به جا آورد؟
نمازهاى قضا را مىشود در تمام اوقات شبانه روز خواند،چه در سفر و چه در حضر،و اگر بخواهد در سفر،نمازهاى فوت شده در غیر حال سفررا بخواند، باید آنها را تمام بخواند و اگر در حضر (غیر مسافرت) بخواهد نمازهاى فوت شده در مسافرت را قضا نماید باید شکسته قضا نماید.
عروةالوثقى، صلاة القضاء، مساله 10.
7. کسانى که عذر دارند آیا مىتوانند نماز قضا بخوانند؟
کسانى که با حالت عذر نماز مىخوانند، مثل کسى که باید در حال نشسته نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید خواندن نمازهاى قضاى خود را تا وقتى که عذر او برطرف نشده به تاخیر بیندازند، مگر کسى که عذرش تا آخر عمر ادامه پیدا کند، یا از زود مردن خود بترسد -به خاطر ظاهر شدن نشانههاى مرگ و یا به خاطر اینکه چون نمىتوانسته وضو بگیرد یا غسل کند، به جاى وضو و غسل تیمم کرده، که در این صورت مىتواند بخواند، ولى در این صورت اخیر بهتر استبه جا آوردن نماز قضا را به تاخیر بیندازد.
عروةالوثقى، صلاة القضاء، مساله 34، تحریرالوسیله، ج1، ص226،مساله 12، توضیح المسائل، مساله 716.
منبع:ahkame.blogfa.com
در یادداشت فقهی این هفته، احکام نمازهای مستحبی را به همراه طریقه خواندن نماز شب بیان خواهیم کرد. امید است خداوند متعال توفیق نماز مستحبی از جمله نماز شب را به همه ما عطا فرماید.
* برخی از خصوصیات نمازهای مستحبی
- تمام شرایط نمازهای واجب از جمله پاک بودن بدن و لباس، غصبی نبودن آنها، طهارت وضویی و در صورت لزوم غسل و دیگر شرایط نماز واجب، در نمازهای مستحبی هم باید رعایت شود.
پس نماز مستحبی بدون وضو یا با لباس نجس، مثل نماز واجب، باطل است. (البته در مورد رو به قبله بودن، ایستاده بودن و خواندن سوره مطالبی خواهد آمد).
- انسان می‌تواند در حال توانایی و اختیار هم نماز مستحبی را نشسته بخواند. البته در این صورت ثواب و ارزش آن نصف نماز در حالت ایستاده است؛ پس اگر کسی بخواهد به ثواب کامل برسد باید دو برابر نماز بخواند تا ثواب کامل را درک کرده باشد. (البته از آنجا که نماز مستحبی چهار رکعتی نداریم باید نمازهای اضافه شده را در هر دو رکعت سلام داد یعنی دو رکعت دو رکعت خواند). مثلاً نافله نماز صبح دو رکعت است که اگر کسی بخواهد نشسته بخواند و ثواب کامل هم به او برسد، می‌تواند دو تا دو رکعتی در حالت نشسته بخواند، و البته می‌تواند به همان دو رکعت نشسته هم با نصف ثواب اکتفا کند.
البته اگر نماز مستحبی را نشسته بخواند اما یک یا دو آیه از سوره را در حالت ایستاده بخواند مثل آن است که نماز را از ابتدا ایستاده خوانده است. مثلاً اگر بعد از سوره حمد (در حالت نشسته) شروع به خواندن سوره توحید کند و هنگامی که به آیه «لم یلد و لم یولد» رسید بایستد و تا آخر سوره را ایستاده بخواند، مثل آن است که از ابتدا ایستاده خوانده و لازم نیست تعداد رکعات را دو برابر بکند. این طریقه در آن دسته از نمازهای مستحبی مفید است که دارای سوره‌های زیادی هستند (مثلاً صد تا سوره توحید) که می‌تواند تمام سوره‌ها را جز سوره آخر نشسته بخواند و سوره اخیر را ایستاده بجا آورد که خداوند عالم با کرم و بزرگواری خود، از او به عنوان ایستاده قبول خواهد فرمود.
- اگر انسان نماز مستحبی را در حالت نشسته یا ایستاده می‌خواند و از جهت قبله هم اطلاع دارد، باید نماز را رو به قبله بخواند. اما اگر در خالت راه رفتن می‌خواهد نماز مستحبی بخواند، لازم نیست رو به قبله باشد. در این حالت رکوع و سجود را با اشاره سر بجا می آورند و برای سجود سر را کمی بیشتر از رکوع خم می‌کنند.
- تمامی نمازهای مستحبی دو رکعتی هستند، مگر نماز وتر که یک رکعتی است و آخرین رکعت نماز شب محسوب می‌شود. بنابراین خواندن یک رکعت به نیّت یکی از معصومین برای برآورده شدن حاجات و نگه داشتن رکعت دیگر برای وقتی که حاجات آنها روا شود، نامشروع است.
- نمازهای مستحبی سوره ندارند، یعنی می‌توان بعد از حمد رکوع را انجام داد؛ البته اگر سوره بخوانند فضیلت بیشتر دارد. البته اگر کسی بخواهد برخی از نمازهای مستحبی که مثلاً در مفاتیح‌الجنان یا دیگر کتاب‌های دعا آمده و سوره یا سوره های خاصی دارد را به جا آورد و به ثواب مخصوص آنها نائل شود، باید سوره های گفته شده را بخواند. اما در نوافل روزانه و نماز شب و نیز نماز مستحبی که انسان با اختیار خود می‌خواند، خواندن سوره لازم نیست.
- قطع کردن نماز مستحبی قبل از پایان نماز حرام نیست؛ اما قطع کردن نماز واجب، حرام است.
* نوافل روزانه
در میان نمازهای مستحبی به نوافل روزانه که البته نماز شب هم از آنها محسوب می‌شود، تاکید فراوان شده است.
برای آشنایی خوانندگان با این نوافل، تعداد رکعات و وقت انجام آنها را یادآور می‌شویم.
نافله صبح: دو رکعت قبل از نماز صبح
نافله ظهر: هشت رکعت (چهار تا دو رکعت) بعد از اذان ظهر و قبل از نماز ظهر. (البته وقت نافله ظهر محدود است که برای آشنایی، می‌توانید وقت دقیق آن را در رساله های توضیح المسائل بیابید. اما اگر در اول وقت اذان ظهر شروع به نافله کنیم، تمام این هشت رکعت در وقت خود واقع می‌شود).
نافله عصر: هشت رکعت (چهار تا دو رکعت)، که مابین نماز ظهر و عصر خوانده می‌شود. (نافله عصر هم وقت خاصی دارد که در رساله های توضیح المسائل نوشته شده، اما اگر بعد از نوافل ظهر و نماز ظهر، بدون فاصله زیاد مشغول نوافل عصر شویم، همه آنها در وقت خود واقع می‌شود).
نکته: در روزهای جمعه، به هر یک از نافله‌های ظهر و عصر دو رکعت اضافه می‌شود؛ یعنی هر کدام پنج تا دو رکعتی بجا آورده می‌شوند.
نافله مغرب: دو رکعت است که بعد از نماز مغرب خوانده می‌شود.
نافله عشاء: دو رکعت است که بعد از نماز عشا به صورت نشسته بجا آورده می‌شود و نمیشود آن را ایستاده خواند.
نکته: در متون دینی و توصیه‌های بزرگان آمده است که انسان باید مستحبات را به اندازه ظرفیت و علاقه خود انجام دهد. از این رو، فشار بیش از اندازه به نفس برای انجام اعمال مستحبی نارواست و باید مستحبات را در حد توان و علاقه انجام داد. در مورد نوافل هم - برای کسی که حوصله انجام تمام آنها را ندارد - می‌توان فقط برخی از آنها را به جا آورد و لازم نیست مثلاً تمام هشت رکعت نافله ظهر را انجام داد، بلکه می‌توان مثلاً به دو یا چهار رکعت اکتفا کرد.
نکته: نافله‌های نماز ظهر و عصر در سفر ساقط است؛ بدین معنی که خواندن نافله ظهر و عصر در سفر خلاف شرع و بدعت است. نافله نماز عشا را هم در سفر باید به نیّت اینکه شاید مطلوب باشد بجا آورد.
نکته: در تنگی وقت نمازهای واجب، نباید نماز مستحب به جا آورد، بلکه باید نماز واجب را ادا کرد.
**نماز شب
*اهمیت نماز شب هر چند نماز شب جزو مستحبات است و به جا نیاوردن آن گناهی ندارد اما از دست دادن آن هم بسیار گران است و موجب حسرت خواهد بود.
برای شناختن ارزش و اهمیت نماز شب به چند حدیث اشاره می‌کنیم:
1. امام حسن عسکری (علیه السلام) می‌فرمایند: «إِنَّ الْوُصُولَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَفَرٌ لَا یُدْرَکُ إِلَّا بِامْتِطَاء اللَّیْل» رسیدن به خداوند سفری است که جز با مرکب راهوار شب درک نمیشود.
2. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «شرف المؤمن صلاة اللیل و عز المؤمن کفه عن الناس» شرافت مؤمن به نماز شب اوست و عزت او در بریدن نیاز از مردم است.
3. و هم ایشان فرمودند: «علیکم بصلاة اللیل فإنها سنة نبیکم و دأب الصالحین قبلکم و مطردة الداء عن أجسادکم» بر شما باد به نماز شب چرا که آن سنت پیامبر و کار صالحان و دور کننده بیماری از بدن‌های شماست.
4. و نیز فرموده‌اند: «إن کان الله عز و جل قد قال الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیاةِ الدُّنْیا إن الثمان رکعات التی یصلیها العبد آخر اللیل زینة الآخرة» اگر خداوند فرموده که فرزندان و اموال آدمی زینت زندگی دنیاست همانا هشت رکعت نمازی که بنده در آخر شب می‌خواند زینت زندگی آخرت است.
5. امیر المومنین علی (علیه‌السلام) نیز فرموده‌اند: «ان العبد لیقوم فی اللیل فیمیل به النعاس یمینا و شمالا و قد وقع ذقنه على صدره فیأمر الله تبارک و تعالى أبواب السماء فتفتح ثم یقول للملائکة انظروا إلى عبدی ما یصیبه فی التقرب إلی بما لم أفترض علیه راجیا منی لثلاث خصال ذنبا أغفره له أو توبة أجددها له أو رزقا أزیده فیه فأشهدکم ملائکتی أنی قد جمعتهن له». هرگاه بنده‌ای شب هنگام به نماز برخیزد در حالی که از فرط خواب به چپ و راست متمایل می‌شود و چانه‌اش به سینه‌اش چسبیده است (کنایه از اینکه از فرط خواب سرش پایین است) خداوند امر میکند که درهای آسمان را به روی او بگشایند و به فرشتگانش می‌فرماید که به بنده‌ام نگاه کنید که چه مقدار در راه قرب من خود را به زحمت انداخته است؛ این زحمات او یا به خاطر بخشش گناهان اوست یا برای توبه مجدد است یا برای زیاد شدن روزی است؛ ای فرشتگان من، شاهد باشید که من هر سه را به او دادم.
6. و نیز امام صادق (علیه السلام) فرموده‌اند: «إن البیوت التی یصلى فیها باللیل بتلاوة القرآن تضیء لأهل السماء کما تضیء نجوم السماء لأهل الأرض». همانا خانه‌هایی که شب هنگام در آنها نماز خوانده می‌شود و قرآن تلاوت می‌شود، برای اهل آسمان نورانی است، چنانچه ستارگان برای اهل زمین نورافشانی می‌کنند.
7. و رسول خدا فرموده‌اند: «مَنْ کَثُرَ صَلَاتُهُ بِاللَّیْلِ حَسُنَ وَجْهُهُ بِالنَّهَار» هر کس که بیشتر در شبانگاهان نماز بخواند رویش در روز زیباتر است.
8. و بالاخره امام صادق (علیه السلام) فرموده‌اند: «إن الرجل لیکذب الکذبة فیحرم بها رزقه قلت و کیف یحرم رزقه فقال یحرم بها صلاة اللیل فإذا حرم صلاة اللیل حرم الرزق». گاهی کسی دروغی می‌گوید و به این علت روزی او کم می‌شود. راوی سؤال میکند که چگونه روزی او کم می‌شود؟ حضرت پاسخ دادند: به خاطر دروغ از نماز شب محروم می‌شود و وقتی از نماز شب محروم شد روزی‌اش کم می‌شود.
در پایان این قسمت خیلی بجاست تا سخن مهم علامه طباطبایی (قدس سره) را در این‌باره بیاوریم که می‌فرمود: یک روز در مدرسه‌ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی (استاد علامه در اخلاق و عرفان) از آن جا عبور می کردند. چون به من رسیدند، دست خود را روی شانه من گذاردند و گفتند: ای فرزند! دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، آخرت می‌خواهی نماز شب بخوان!
* کیفیت و وقت نماز شب
وقت آن: وقت اصلی نماز شب از نصف شب تا اذان صبح است؛ و نصف شب معمولاً یازده ساعت و ربع بعد از ظهر شرعی است. اما هرچه به طرف اذان صبح نزدیک‌تر باشد فضیلت آن بیشتر است.
نظر به اهمیت آن، دو وقت دیگر هم برای آن ذکر کرده‌اند.
الف) خواندن قضای آن برای کسی که شب هنگام آن‌را بجا نیاورده است که می‌تواند در هر ساعتی که بخواهد قضای آن‌را بجا آورد.
ب) وقت تعجیل: برای جوان و کسی که بیداری شبانه برای او سخت است که می‌تواند بعد از نماز عشا آن را بجا آورد.
ارزش وقت اصلی از همه بیشتر است و قضای آن در درجه دوم و وقت تعجیل در رتبه سوم قرار دارد.
کیفیت آن: نماز شب یازده رکعت است که به سه قسمت تقسیم می‌شود:
الف) ابتدا چهار تا دورکعتی به نیت نافله شب (جمعاً هشت رکعت)
ب) بعد از آن دو رکعت به نیت نماز شَفع.
ج)و بعد از نماز شفع یک رکعت به نیت نماز وتر (مثل فطر بخوانید).
نمازهای دو رکعتی آن مثل نماز صبح است. نماز یک رکعتی هم این‌گونه است که بعد از حمد و سوره قنوت می‌خواند و بعد از قنوت رکوع و سجده کرده و نماز را با تشهد و سلام تمام میکند. در قنوت نماز وتر هر دعایی می‌توان کرد اما دعاهای خاصی هم برای آن ذکر شده که می‌توانید در مفاتیح‌الجنان آن‌را بیابید. (برای شمردن ذکرها در قنوت نماز وتر، می‌توان در یک دست تسبیح نگه داشت و با یک دست قنوت گرفت).
البته اگر کسی چهار رکعت از نافله های شب را در وقت اصلی آن بخواند می‌تواند بقیه نمازها را در هر وقتی از روز یا شب که می‌خواهد به نیت ادا بخواند.
و نیز لازم نیست که همه یازده رکعت را بخواند بلکه می‌تواند فقط نماز وتر یا هر مقداری را که مایل بود بخواند؛ و اگر کسی برای همه نمازها وقت یا حوصله ندارد بهتر است سه رکعت آخر یعنی شفع و وتر را بخواند.
از همه مؤمنان که توفیق بیداری سحرگاهان را دارند التماس دعا داریم.
نویسنده: حجت‌الاسلام مرتضی کیوانی
در منابع حدیثی و روایی ما روایات فراوانی وجود دارد که علاوه بر تأکید به خواندن نماز در وقت ادا، سفارش به اول وقت دارند، حتی تأخیر آن‌را - اگرچه قضا هم نشود - روا نمی‌‌دانند. این تأکید و سفارش بیانگر اهمیت این فریضه الهی است. برای نماز اول وقت آثار و برکاتی ذکر شده است که این آثار را نمی‌توان در نماز آخر وقت و قضا یافت.
در این فرصت به چند نمونه از احادیث اشاره می‌شود:
1. امام صادق (علیه السلام) فرمود هر کس نمازهاى واجب را در اول وقت بخواند و درست ادا کند، فرشته آن را پاک و درخشان به آسمان می‌برد و آن نماز فریاد می‌زند خدا نگه‌دارت باشد، چنانچه مرا نگه داشتى، و تو را به خدا می‌سپارم چنانچه مرا به فرشتهاى کریم سپردى، و هر کس بدون عذرى بىوقت آن‌را بخواند و درست ادا کند، فرشته آن‌را سیاه و تاریک بالا برد، و آن نماز فریاد کشد خدا ضایعت کند چنانچه ضایعم کردى و رعایتت نکند چنانچه رعایتم نکردى... امام صادق (علیه السلام) فرمود: چون نماز واجبى می‌خوانى در وقتش بخوان، و با آن وداع کن که گویا که می‌ترسى بدان برنگردى؛ به جاى (محل) سجدهات نگاهی بینداز، اگر بدانى کسى طرف راست یا چپ تو است خوب نماز می‌خوانى، بدان که تو برابر کسى هستى که تو را مىبیند و تو او را نمی‌بینى. [3]
در هیچ جایی توصیه به غیر اول وقت نشده تا چه رسد به قضا نمودن، مگر از باب اضطرار که آن هم فقط رفع تکلیف میکند و برابری با نماز در وقت را نخواهد داشت. البته اگر کسی از روی عمد نماز را به تأخیر بیندازد تا قضا شود، مورد مۆاخذه قرار خواهد گرفت
2. راوی از امام موسى بن جعفر (علیهما السلام) نقل کرده است: نمازهاى واجب که در اوّل وقت با حدود و شرایط آن خوانده شود، از برگ مُورد که آن را هنگام سبزى و خوش‌بویى و طراوتش بگیرند خوشبوتر است. پس بر شما باد که نماز را در اوّل وقت به جاى آورید. [4]
3. «فَأَوَّلُ الْوَقْتِ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ أَوْسَطُهُ عَفْوُ اللَّهِ وَ آخِرُهُ غُفْرَانُ اللَّهِ»؛[5] نماز اول وقت خوشنودی خدا را به دنبال دارد؛ در وسط وقت عفو و در آخر وقت غفران.[6]
4. امام صادق (علیه السلام) فرمود برای هر نمازی دو زمان قرار داده شده است. اول وقت و آخر وقت؛ فضیلت در اول وقت است، سزاوار نیست انسان آخر وقت را برگزیند، مگر به دلیلی؛ چرا که آخر وقت برای بیمار یا کسی که عذری دارد، قرار داده شد. اول وقت خوشنودی خدا را به دنبال دارد و آخر وقت موجب بخشش خواهد شد. [7]
با توجه به این روایات، به روشنی تفاوت نماز ادا با قضا روشن می‌شود؛ چرا که آثار و برکاتی را که برای نماز بیان کرده‌اند؛ مانند معراج بودن برای مۆمن، باز دارندگی از فحشا و منکرات، تقرب به پروردگار و... این آثار به طور طبیعی در نمازی که در اول وقت با آداب و شرایط خوانده شود، وجود خواهد داشت که اینها نه تنها در نماز قضا که حتی در نماز غیر اول وقت یافت نخواهد شد.
با توجه به مطالبی که بیان شد، در هیچ جایی توصیه به غیر اول وقت نشده تا چه رسد به قضا نمودن، مگر از باب اضطرار که آن هم فقط رفع تکلیف میکند و برابری با نماز در وقت را نخواهد داشت. البته اگر کسی از روی عمد نماز را به تأخیر بیندازد تا قضا شود، مورد مۆاخذه قرار خواهد گرفت.
همه مردم ایران دوستش داشتند؛ چون او بسیار مهربان و شجاع بود، چنان شجاع
که حتی از شاه و سربازهایش هم نمی ترسید، ولی شاه با وجود آن همه سرباز و
آن همه تفنگ از او می ترسید. به همین دلیل، او را به جاهای دور تبعید می
کرد؛ یعنی به جاهای دور می فرستاد تا مردم او را نبینند و حرف های خوبش را
نشنوند، ولی او آن قدر مهربان بود که هر جا می رفت، دوستان زیادی پیدا می
کرد.
آن روز صبح وقتی همه مردم ایران از خواب بیدار شدند، صدای قرآن از گلدسته های مساجد به گوش می رسید. همه فهمیدند اتفاق بدی افتاده است. طولی نکشید که همه کوچه ها از پرچم های سیاه و عکس های او پر شد؛ عکس های او در کنار کودکی که وی را در آغوش گرفته بود و می بوسید؛ عکس های او در حالی که روی تخت بیمارستان و سرم به دست، در حال نماز خواندن بود؛ عکس های او در حالی که پسرش کنار تخت او ایستاده بود و گریه می کرد.
آن روز همه چیز جور دیگری بود؛ حتی صدای آن آقایی که هر روز در تلویزیون اخبار می گفت. آن آقا هر روز با صدای بلند حرف می زد، ولی آن روز صدایش می لرزید، حتی یک بار هم گریه کرد. آن روز حتی جماران هم حال و هوای همیشگی رانداشت.
آن روز 14 خرداد بود، روزی که یکی از آدم های خوب خدا پیش خدا رفت. آن روز14 خرداد بود، روزی که همه مردم ایران ناراحت شدند و گریستند. آن روز 14 خرداد بود، روزی که همه مردم ایران پدر خود را از دست دادند و یتیم شدند. آن روز 14 خرداد بود، روزی که امام خمینی رحمه الله برای همیشه از پیش ما رفت.
آن روز صبح وقتی همه مردم ایران از خواب بیدار شدند، صدای قرآن از گلدسته های مساجد به گوش می رسید. همه فهمیدند اتفاق بدی افتاده است. طولی نکشید که همه کوچه ها از پرچم های سیاه و عکس های او پر شد؛ عکس های او در کنار کودکی که وی را در آغوش گرفته بود و می بوسید؛ عکس های او در حالی که روی تخت بیمارستان و سرم به دست، در حال نماز خواندن بود؛ عکس های او در حالی که پسرش کنار تخت او ایستاده بود و گریه می کرد.
آن روز همه چیز جور دیگری بود؛ حتی صدای آن آقایی که هر روز در تلویزیون اخبار می گفت. آن آقا هر روز با صدای بلند حرف می زد، ولی آن روز صدایش می لرزید، حتی یک بار هم گریه کرد. آن روز حتی جماران هم حال و هوای همیشگی رانداشت.
آن روز 14 خرداد بود، روزی که یکی از آدم های خوب خدا پیش خدا رفت. آن روز14 خرداد بود، روزی که همه مردم ایران ناراحت شدند و گریستند. آن روز 14 خرداد بود، روزی که همه مردم ایران پدر خود را از دست دادند و یتیم شدند. آن روز 14 خرداد بود، روزی که امام خمینی رحمه الله برای همیشه از پیش ما رفت.
در این بخش برآنیم تا مسایل و شروط این فریضه ی الهی را در ضمن فتاوای بزرگانی چون امام راحل رحمه الله مقام معظم رهبری و... به اختصار بیان نماییم.
شرط اول: وقت
علمای امامیه، شافعیه، مالکیه و حنفیه وقت نماز جمعه را همان وقت نماز ظهر؛ یعنی بعد از زوال شمس دانسته، و بنابر قول آنان، اقامه ی آن قبل از زوال صحیح نیست!1 احمد بن حنبل قایل به جواز اقامه ی جمعه قبل از زوال است و اقامه ی جمعه را بعد از زوال، مستحب می دانند.2
با فوت شدن وقت، نماز جمعه هم فوت می شود، و بنابراین، نماز جمعه قضا نمی گردد به اجماع علما.3
امام راحل: وقت نماز جمعه با زوال خورشید شروع می شود و تا وقتی که سایه ی شخص به اندازه دو قدم (پا) متعارف برسد4 امتداد دارد. ولی احتیاط واجب آن است که از اوایل عرفی زوال ظهر تأخیر نیاندازند و اگر تأخیر افتاد احتیاط مستحب آن است که نماز ظهر را بخوانند.
آیت الله مکارم: وقت نماز جمعه از اول ظهر است به مقداری که اذان و خطبه ها و نماز مطابق معمول انجام شود و با گذشتن آن، وقت نماز جمعه پایان می یابد.
آیت الله اراکی: وقت نماز جمعه ظاهرا از اول زوال آفتاب است تا یک ساعت از زوال گذشته. و اگر از این مقدار گذشت، باید نماز ظهر بخواند و هرگاه مقدار دو خطبه کوتاه و یک رکعت از این مقدار وقت که گفتیم درک نماید، ظاهرا جمعه را درک نموده است.
مقام معظم رهبری: وقت نماز جمعه با زوال خورشید
مذاهب چهارگانه ی اهل سنت، قایل به وجوب عینی نماز جمعه در هر زمان هستند. دلیل این حکم از مذاهب اهل سنت به جز حنفیه، ظاهر است؛ زیرا آنها در وجوب نماز جمعه اذن امام را معتبر ندانسته، بنابراین، در هر شرایطی آن را واجب می دانند. اما حنفیه هم اگرچه اذن امام ـ سلطان ـ را شرط اقامه جمعه دانسته، لیکن در صورت تعذر اذن امام، اعتبار آن را ساقط دانسته است.1
همه چون نگینی دور او را گرفته بودند. دعبل همان طور که به شعر شاعران گوش
می داد، راهی از میان جمعیت باز می کرد تا نزدیک تر برود. دوست داشت اولین
کسی که شعر تازه اش را می شنود، او باشد. هنگامی که به نزدیکی او رسید،
آرام گرفت. منتظر فرصتی مناسب شد تا خواسته اش را با امام و مولایش علی بن
موسی الرضا(ع) در میان بگذارد. هنگامی که شعر شاعر تمام شد، نزدیک تر رفت وگفت: «آقای من! شعری سروده ام و با خود عهد کرده ام که پیش از شما آن را
برای هیچ کس نخوانم. امام با مهربانی نگاهی به او کرد و فرمود: «بنشین
دعبل!»
دعبل نشست، اما دل توی دلش نبود. مجلس شلوغ بود و شاعران و خطیبان یکی پس از دیگری برمی خاستند و اشعارشان را می خواندند. تا آنکه پس از مدتی از شلوغی مجلس کاسته شد. آن گاه امام به دعبل اشاره کرد که شعرت را بخوان. دعبل با خوش حالی از جا بلند شد. دستارش را مرتب کرد و شروع به خواندن قصیده کرد که تازه سروده بود. هنگامی که شعرش تمام شد، امام ششصد دینار طلابه او جایزه داد، دعبل نپذیرفت. او گفت: آقا و مولای من! هیچ صله ای نزد من محبوب تر از جامه ای نیست که آن را پوشیده باشید؟!
امام در حالی که لبخند روی لبانش نقش بسته بود، علاوه بر دینارها، لباسی کهآن را پوشیده بود، به دعبل بخشید. آن گاه رو به دعبل کرد و فرمود: «از اینلباس خوب محافظت کن، زیرا با آن هزار شب و هر شب، هزار رکعت نماز خوانده ام».1
دعبل نشست، اما دل توی دلش نبود. مجلس شلوغ بود و شاعران و خطیبان یکی پس از دیگری برمی خاستند و اشعارشان را می خواندند. تا آنکه پس از مدتی از شلوغی مجلس کاسته شد. آن گاه امام به دعبل اشاره کرد که شعرت را بخوان. دعبل با خوش حالی از جا بلند شد. دستارش را مرتب کرد و شروع به خواندن قصیده کرد که تازه سروده بود. هنگامی که شعرش تمام شد، امام ششصد دینار طلابه او جایزه داد، دعبل نپذیرفت. او گفت: آقا و مولای من! هیچ صله ای نزد من محبوب تر از جامه ای نیست که آن را پوشیده باشید؟!
امام در حالی که لبخند روی لبانش نقش بسته بود، علاوه بر دینارها، لباسی کهآن را پوشیده بود، به دعبل بخشید. آن گاه رو به دعبل کرد و فرمود: «از اینلباس خوب محافظت کن، زیرا با آن هزار شب و هر شب، هزار رکعت نماز خوانده ام».1
1. اعیان الشیعه، ج 2، ص 107.